Grote Broer kijkt mee (afb: EFF)
Per 1 maart 2025 treedt de Wet gegevensver-werking door samenwerkings-verbanden (WGS) in werking. Deze omstreden wet moet aangeven onder welke voorwaarden informatie kan worden verwerkt binnen vier bestaande samenwerkingsverbanden op het terrein van zorg en veiligheid, in de strijd tegen de georganiseerde misdaad en in de aanpak van witwassen en crimineel vermogen. Oorspronkelijk zou de wet per 1 januari worden ingevoerd. Onduidelijk is waardoor de invoering is vertraagd.
De wet heeft betrekking op vier bestaande samenwerkingsverbanden:
De Zorg- en Veiligheidshuizen (ZVH’s) waarbij het gaat om complexe problemen die het straf-, zorg- en gemeentelijke domein overstijgen, bijvoorbeeld huiselijk geweld, (jeugd)criminaliteit en onbegrepen, ernstig verward gedrag;
De Regionale Informatie- en Expertisecentra (RIEC’s), die strijden tegen georganiseerde en ondermijnende misdaad;
Het Financieel Expertisecentrum (FEC), dat als doel heeft om de integriteit van de financiële sector te versterken en om daarmee de illegale geldstromen in en door Nederland terug te dringen;
De Infobox Crimineel en Onverklaarbaar Vermogen (iCOV), die rapportages opstelt waaruit kan worden opgemaakt waar mogelijk crimineel of fiscaal ontdoken vermogen wordt verborgen.
Onder meer de Autoriteit Persoonsgegevens had de afgelopen jaren nogal wat kritiek geleverd op de wetsvoorstellen voor de WGS. Die wet geeft volgens AP overheidsorganisaties en private partijen (te) ruime bevoegdheden om persoonsgegevens met elkaar te delen.
AP vindt dat dat grote, ongewenste gevolgen heeft voor de mensen van wie de gegevens worden gedeeld. AP heeft de Eerste Kamer, vergeefs, aangeraden het voorstel niet aan te nemen. De organisatie zegt dat de bestrijding van ondermijnend misdaad van groot belang is, maar dat de wet/het wetsvoorstel te ver gaat.
BGS
Er is ook een uitwerking op de WGS gekomen, het Besluit gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden (BGS). Dat voorstel heeft AP ook beoordeeld. In het BGS is onder meer geregeld dat er sprake moet zijn van duidelijke en objectieve aanwijzingen voor mogelijke criminaliteit. Verder wordt de mogelijkheid om zonder instemming van het parlement nieuwe samenwerkingsverbanden aan te wijzen, geschrapt uit de WGS.
Met het BGS en na opeenvolgende versies van het wetsvoorstel, is het geheel sterk verbeterd, oordeelt AP, maar een belangrijke waarborg mist nog: voorafgaande toetsing door de rechter.
Sommige critici noemen de wet ‘Super-SyRI’, verwijzend naar het voormalige Systeem Risicoindicatie dat de overheid jarenlang gebruikte om gegevensuitwisseling tussen overheidsinstellingen mogelijk te maken. SyRI werd in 2019 stopgezet nadat de rechter dit controversiële algoritmesysteem verbood.
Via de WGS en het voormalige SyRI kunnen volgens belangenorganisatie Privacy First niet alleen daadwerkelijke gegevens uitgewisseld worden, maar ook vermoedens, risicosignalen en zwarte lijsten. Bits for Freedom schijnt die wet niet te kennen (of er geen belang aan te hechten).
Bron: tweakers.net