De 14-jarige kraker (met boevenbalkje) die de Russische overheid zou hebben getreiterd op internet (afb: https://breakrunet.tumblr.com)

Sinds de opkomst van het wereldwijde web hebben dictaturen en autoritair geregeerde staten het moeilijk gekregen om het monopolie op de nieuwsvoorziening te handhaven. Toch zijn die foute naties aan het werk getogen om het web aan banden te leggen en naar het zich laat aanzien  met succes. Vooral China schijnt er in te slagen het regime onwelgevallig nieuws of tegendraadse meningen van het web te weren. Rusland is in naam een democratie, maar heeft zo zijn eigen methoden de vrije meningsuiting te knevelen. De controle van de Russische overheid op het web lijkt minder stevig dan in het voormalige broederland en nu zijn groepen e-krakers bezig de pogingen tot censuur door de Russische overheid te frustreren. Het begin van het einde van de digitale vrijheid in Rusland?

Sedert de fel omstreden herverkiezing van Wladimir Poetin in 2012 tot president van Rusland, hebben de autoriteiten in Rusland duizenden webstekken op een zwarte lijst geplaatst. Webaanbieders worden geacht die stekken te blokkeren. In de afgelopen weken hebben activisten die verboden stekken echter opgekocht en ze gebruikt om andere stekken te ‘besmetten’. Vorige maand weigerden de geldautomaten van de grote staatsbanken VTB en Sberbank dienst. Belangrijke nieuwsstekken en sociale media waren ontoegankelijk.

“Het Kremlin heeft bewezen niet in staat te zijn internet te controleren met technische middelen. Het enige dat wel werkt is bedrijven en gebruikers te intimideren of te bedreigen”, zegt Andrei Soldatov, auteur van Het Rode Web. “Om de intimidatie effectiever maken, moet je de regels vaag en ingewikkeld maken, zodat bijna iedereen schuldig is.”
De zwarte lijst werkt niet naar behoren als censuurwapen. Russische burgers zijn bang dat de autoriteiten naar hardere maatregelen zullen grijpen om onwelgevallige informatie buiten bereik van de Russische burger te houden.

Er schijnt nu ook een witte lijst te zijn van weblocaties die nooit mogen worden geblokkeerd. Vorige week werd er een wet door het parlement geloodst om de virtuele persoonlijke netwerken (vpn) te verbieden. Daarmee zijn webblokkades te omzeilen. Daartegen werd in Moskou door honderden mensen geprotesteerd.

Kat en muis

Het kat-en-muispel op internet begon zo’n vijf jaar geleden toen de Russische telecomautoriteit Roskomnadzor grote bevoegdheden kreeg het web te censureren op basis van een wet die was bedoeld om kinderen te beschermen tegen informatie die schadelijk is voor hun gezondheid en ontwikkeling. Op basis van die wet ontstond de genoemde zwarte lijst. Daartegen werd onder meer geprotesteerd door de Wikipedia, zoekmachine Yandex en het Russische sociale netwerk VK als een aantasting van de vrijheid van meningsuiting.
Roskomnadzor maakte jacht op stekken die kinderpornografie bevatten en informatie over verdovende middelen en zelfmoord, maar breidde allengs zijn werkterrein uit naar weblocaties met ‘extremistische uitingen’. Het hellende vlak, zogezegd. Extremistisch konden ook stekken zijn waarop demonstraties werden aangekondigd of nieuwlocaties van oppositionele groepen.

In twee jaar werden er meer dan 50 000 webstekken geblokkeerd, waarvan 4000 extremistisch zouden zijn. Zo’n blokkering kan een gevolg zijn van een gerechtelijk bevel, maar kennelijk ook van klachten van de kant van de overheid of van burgers. Nogal eens lijken de blokkades politiek geïnspireerd. Zo werd in 2015 de weblocatie van de bekende oppositiepoliticus Alexei Navalny geblokkeerd. Die sprak uiteraard meteen van politieke censuur.

Misbruikgevoelig

Vrijwel vanaf het begin waarschuwden deskundigen dat zo’n zwarte lijst, met inbegrip van domeinnamen en ip-adressen (internetadres), misbruikgevoelig was. Eind mei ontdekten eigenaars van de verboden stekken dat als ze ip-adressen van andere webpagina’s in de informatie van hun domeinnaamserver introduceerden, de webdienstverleners die stekken automatisch blokkeerden.
Op die manier werden, buiten de genoemde banken, ook sociaal netwerk VK en zoekmachine Yandex geblokkeerd, evenals die van de Kremlingetrouwe tv-zenders NTV en LifeNews. Zelfs de stek van Roskomnadzor werd zo onbereikbaar gemaakt. In een weblog maakte een naar eigen zeggen 14-jarige computerwijsneus bekend die truc bij verschillende populaire webstekken te hebben toegepast.

Sommige van die uitgelokte blokkades waren bedoeld om te autoriteiten te pesten en andere om aan te geven hoe kwetsbaar de instrumenten van Roskomnadzor zijn, vertelde een, anonieme, bezoeker van de stek Meduza. “De taak van deze mensen, ik ben een van hen, is het de bedreigers van de vrijheid zo lastig mogelijk te maken.”
Vladislav Zdolnikov is een it-deskundige die met zijn 20 000 volgers een ‘praatgroep’ heeft over vrijheid op het web en oppositiegroepen via de versleutelde berichtendienst Telegram. Hij plaatste een lijst van verboden domeinnamen hem gegeven door de oorspronkelijke eigenaars. Binnen 15 minuten waren die bijna allemaal verkocht. “Ik wilde de misdadige klungeligheid van Roskomnadzor aantonen. Die dienst negeerde niet alleen de misbruikgevoeligheid, maar had die domeinnamen ook niet uit het domeinregister verwijderd.”
De telecomautoriteit beschuldigde Zdolnikov en webontwikkelaar Alexander Litrejev, beide actief in de Navalny-beweging tegen de corruptie, van het blokkeren van onschuldige webstekken en vroeg het ministerie van binnenlandse zaken een onderzoek te starten. Het tweetal bevindt zich momenteel in het Oekraïense Kiev.

Veel internetdienstverleners hebben noch de middelen noch de mensen om de informatiestroom op het web te ziften op voortdurende veranderende ip-adressen om ervoor te zorgen dat de ‘zwarte’ stekken eruit gefilterd worden en de ‘witte’ (de beschermde) nooit, stelt Sarkis Darbinjan van de organisatie voor een vrij internet RosKomSvoboda (svoboda betekent vrijheid). Hij vreest dat dat zou kunnen leiden tot een situatie waarbij alles verboden wordt wat niet uitdrukkelijk is toegestaan.

Die neiging van de overheid tot censuur zou ook geïnspireerd kunnen zijn door de verspreiding door Navalny van de beelden van de aanzienlijk rijkdom van de Russische eerste minister Dimitri Medvedev via YouTube. Veel deelnemers aan de protesten tegen de Russische regering zouden door die beelden in actie zijn gekomen.
Velen zien de nieuwe wetgeving tegen vpn’s en over de verplichting tot bewaren van informatie door de dienstverleners als een opmaat naar een fermere greep van de Russische overheid op het wereldwijde web en een eind aan de, relatieve, vrijheid op internet en is de subversieve actie van de e-krakers een laatste mogelijkheid/poging tot verzet geweest. Het zijn duistere tijden op het Rode Web.

Bron: the Guardian