Rob Bertholee, hoofd AIVD: De Russen … (afb: de Volkskrant)

Nederlanders stemden bij een referendum in 2018 met een kleine meerderheid tegen de zogeheten Sleepnet, maar volgens de Volkskrant kunnen de veiligheidsdiensten binnenkort hun gang gaan met het ruim en ongericht binnenhalen van gegevens van het wereldwijde web. Die krant zegt die mening te baseren op gesprekken met de toezichthoudende instantie (TIB en CTIVD) en met betrokkenen. Daarmee zou de belofte die minister Plasterk destijds gedaan heeft dat die wet er niet zou komen onderuit worden gehaald.
Tijdens de behandeling van de inlichtingenwet vijf jaar geleden werd dat nog bangmakerij genoemd. De ‘sleepwet’ gaf inlichtingendiensten AIVD en MIVD ruimere bevoegdheden voor onder meer inbreken en kabelinterceptie. Vooral over dat laatste bestonden zorgen. De angst was dat de metadata – waaruit is af te lezen met wie mensen communiceren of welke internetpagina’s ze bezoeken – van miljoenen Nederlanders zouden worden opgeslagen. Dat scenario werd weggewuifd: zelfs het aftappen van de communicatie van één wijk zou niet gebeuren.

Toch Sleepwet

Dat lijkt nu toch te gebeuren volgens de Volkskrant en niet op wijkniveau, maar op dat van het hele land. Toezichthouder CTIVD merkte daarom in maart op dat de praktijk van kabelinterceptie niet overeenkomt met eerdere beloften. Nu de technische mogelijkheden er zijn, willen de diensten daadwerkelijk verder gaan dan is toegezegd, blijkt uit twee aanvragen die AIVD en MIVD in 2021 deden voor kabelinterceptie en waarvoor ze ook toestemming kregen van de minister. Toezichthouder TIB wees die vervolgens af als onrechtmatig omdat ze ‘niet proportioneel, niet subsidiair en niet zo gericht mogelijk’ waren. Opmerkelijk daarbij is dat de diensten volgens de TIB niet de moeite namen om te concretiseren wat de verwachte opbrengst zou zijn. Bovendien zou een deel ongezien met een buitenlandse dienst worden gedeeld.

Een nieuw wetsvoorstel, bedoeld om digitale dreigingen in kaart te brengen, maakt van deze theoretische mogelijkheid staande praktijk. Het criterium ‘zo gericht mogelijk’ wordt ondergeschikt en toetsing door de TIB wordt teruggedrongen. Daardoor is het straks makkelijker om grootschalig data binnen te halen. Het analyseren van die data (geautomatiseerde data-analyse) kan voortaan zonder toestemming van de TIB.

Het ministerie van binnenlandse zaken stelt in een reactie dat ‘bij vrijwel alle bevoegdheden dat toezicht van toepassing blijft. Het wordt enkel losgelaten bij het zogeheten ‘snapshotten’: twee uur lang de kabel intercepteren als verkenning.’ Het stelt dat de regels geheel conform de referendumuitspraak zijn bijgesteld.‘

Bron: de Volkskrant