Een paar jaar geleden had dit waarschijnlijk niet gekund, die nieuwe wet voor de veiligheidsdiensten in het Verenigd Koninkrijk. Nu krijgen die diensten buitensporige mogelijkheden om in te breken in computers van burgers en om op grote schaal gegevens  te verzamelen.

De vorige week werd die ‘gluurderswet’ door het Britse parlement goedgekeurd. Het lijkt er op dat de nieuwe wet achteraf de verzameldrift van de eigen veiligheidsdiensten, met als kampioen de GCHQ, alsnog goedkeuren. De GCHQ werkte innig samen met de Amerikaanse evenknie NSA bij het op grote schaal bespioneren van ook gewone, niets vermoedende burgers onder het mom van terrorismebestrijding.
Waarschijnlijk het kwalijkste deel van de nieuwe wet is dat de overheid de telecomaanbieders kunnen dwingen hun communicatiegegevens tot twaalf maanden te bewaren. Opsporingsdiensten mogen die gegevens inzien zonder dat daar een gerechtelijk bevel aan te pas komt. Ook mogen de speurders, ook van de belastingdienst, met ministeriële goedkeuring inbreken in computers en telefoons. Het ongericht verzamelen van grote hoeveelheden communicatiegegevens (metadata) behoort nu ook tot de mogelijkheden van de veiligheidsdiensten. Kortom, die diensten kunnen hun gang gaan, zonder dat daar al te veel toezicht bij wordt uitgeoefend.
Volgens de Britse privacydeskundige Eric King zou er geen andere democratie bestaan, misschien zelfs geen ander land, die zoiets toestaat. “Dat zal het communicatiegedrag van mensen veranderen”, denkt hij. “Voor een maatschappij die verondersteld wordt progressief te zijn en die het debat en de dialoog aanmoedigt, is dit vreselijk.”

Burgerrechtenorganisaties vrezen dat deze nieuwe wet andere landen zal aanzetten iets soortgelijks op touw te zetten. “Het is waarschijnlijk dat andere landen, met inbegrip van de autoritair bestuurde met slechte papieren op het vlak van mensenrechten, deze wet zullen gebruiken om ingrijpende opsporingsmethoden te rechtvaardigen”, zegt Jim Killock van de Open Rights Group in Londen.

Weinig ophef

Toch heeft de nieuwe wet in het VK maar voor weinig ophef gezorgd, niet in de kranten en niet in het publieke debat. Dat zou te maken kunnen hebben met de besognes rond het referendum over het uittreden van het VK uit de EU. Zelfs de Britse arbeiderspartij stemde voor de wet. Killock: “Schande. Labour vroeg te weinig en was niet bereid de belangrijke punten in het wetsvoorstel ter discussie te stellen.” Er komt wel een toezichthouder, die kijkt of de ministeriële toestemming voor spionageacties in de haak is. Ook journalisten worden in de uiteindelijke wet iets meer beschermd dan in het oorspronkelijke voorstel, maar de Britse vereniging van journalisten vindt dat te weinig gedaan wordt om de prijsvrijheid te waarborgen. Belangrijk pijnpunt is dat de opsporingsdiensten de media onder de allerdiepste geheimhouding kunnen bespioneren. “De wet is een aanval op de democratie en het informatierecht van burgers en maakt ongerechtvaardigde, geheime staatsinterventie in de media mogelijk”, schrijft de vereniging
De wet criminaliseert ook het ongeautoriseerd verstrekken van informatie. Toekomstige klokkenluiders en lekkers zijn gewaarschuwd.

Helemaal zonder slag of stoot geven de critici zich niet over. Er zijn ten minste drie rechtszaken aanhangig gemaakt die zouden kunnen leiden tot verandering van de wet. Een daarvan is een zaak voor het Europese hof voor de rechten van de mens. Uitspraken van dat Hof zijn bindend voor het VK. De Britse onderneming Brass Horn Communications, wil een nieuwe webdienst opzetten die gebaseerd is op de Tor-technologie, waardoor mensen anoniem over internet kunnen surfen. “De overheid heeft bepaald dat iedereen verdacht is, maar je kunt niet een hele maatschappij als misdadiger behandelen”, stelt het bedrijf.

Bron: the Intercept